Bạn dự định sẽ mua một bộ máy tính mới cho năm tới, hay định nâng cấp phần cứng cho cỗ máy PC thêm mạnh mẽ,… về phương diện phần cứng thì không có gì phải nói bởi tất cả là tùy thuộc vào bạn và chiếc ví của bạn. Nhưng bạn cũng biết phần cứng là quan trọng và phần mềm chạy trên hệ thống đó cũng quan trọng không kém. Vậy bạn sẽ trang bị gì cho hệ thống máy tính cá nhân của mình?

TTCN xin giúp bạn tổng hợp những phần mềm tốt nhất để bạn có thể bắt đầu một năm mới với một hệ thống mạnh mẽ, ổn định và như ý.

Tất cả các phần mềm được giới thiệu và tổng hợp dưới đây đều là miễn phí và có thể xem là tiêu biểu cho mỗi một thể loại khi bạn muốn bắt đầu một hệ thống multimedia dựa trên hệ điều hành Windows từ giải trí cho tới học tập và làm việc.

1. Trình duyệt Web

Với sự phát triển của cơ sở hạ tầng mạng, cùng với tốc độ phát triển nhanh chóng của Internet, cũng như nhiều chương trình khuyến mãi hấp dẫn từ các nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP) hiện nay thì việc trang bị một đường line ADSL giá rẻ không phải là một vấn đề khó khăn. Nhưng khi bạn đã có đường đi vào thế giới Web, vậy thì công cụ nào sẽ giúp bạn lướt đi trên xa lộ thông tin mà không vấp phải những vấn đề hay trở ngại trên Web? Hãy để chú cáo lửa FireFox của Mozilla đưa bạn vào thế giới Web muôn màu.

Với nhiều những tính năng mạnh mẽ cùng khả năng tùy biến theo ý người sử dụng dựa trên các add-on, có thể nói FireFox đã rất thành công khi chiếm được rất nhiều tình cảm của cộng đồng những người sử dụng Web. Không chỉ như vậy, khả năng bảo mật của FireFox là rất cao - thông qua các add-on FireFox có các cơ chế chống phishing, chặn các cửa sổ quảng cáo phiền hà, vá lỗi bảo mật thường xuyên nhanh chóng, cùng rất nhiều các tính năng hữu ích khác… Tất cả tạo nên một trình duyệt FireFox mạnh mẽ, tin cậy, dễ dùng, tương thích tốt, một khả năng tùy biến không giới hạn.

2. Chương trình quản lý E-mail

Mozilla Thunderbird kết hợp khả năng browse thông minh cùng với sự nhạy bén về công nghệ nhằm tạo sự thuận tiện và dễ dàng cho những người sử dụng thư điện tử. Từ những vấn đề cơ bản như bộ lọc thư rác, hỗ trợ HTML, hỗ trợ sử dụng nhiều tài khoản, các giao thức POP, IMAP, hỗ trợ Microsoft Exchange server… cho tới những vấn đề cao cấp hơn như chữ ký số (digital signing), mã hóa message, phát hiện giả mạo (phishing detector)… Với giao diện được tùy biến tới mức tối đa có thể giúp cho người đọc mail cảm thấy thuận tiện và thoải mái.

Nếu là người thường xuyên phải đọc và duyệt mail bạn sẽ không hề thất vọng chút nào khi sử dụng Thunderbird.

3. Bộ công cụ văn phòng

Một công cụ không thể thiếu đối với bất cứ một máy tính nào hiện nay đó là công cụ giúp soạn thảo văn bản. Tất nhiên khi nói đến bộ công cụ soạn thảo văn bản bạn sẽ nghĩ tới MS Office của Microsoft, nhưng đây lại là một phần mềm thương mại và bạn sẽ phải trả phí. Trong khi đó, cũng có bộ phần mềm có thể thực hiện được những công việc mà bạn mong muốn và đặc biệt là bạn hoàn toàn không phải trả phí để sử dụng, đó chính là OpenOffice.

OpenOffice bao gồm tất các ứng dụng mạnh mẽ và cần thiết của một gói công cụ soạn thảo văn bản, từ vấn đề soạn thảo văn bản giống như Word, lập bảng tính – spreadsheets, tạo slide thuyết trình – presentations, lập bảng biểu – diagram, cơ sở dữ liệu – database, tài liệu HTML, XML…

Bạn lo sợ về vấn đề tương thích khi sử dụng OpenOffice – với sự phát triển của mình? OpenOffice có thể tương thích hoàn toàn với các định dạng của MS Office, PDF, HTML, XML,… Bạn hoàn toàn có thể lưu file dưới các định dạng phổ biến đã được liệt kê, lưu ý là mặc định chương trình sẽ lưu file ở định dạng Oasis OpenDocument XML nhằm tăng tối đa tính tương thích.

4. Các chương trình chỉnh sửa ảnh - Image editor

Sự phát triển của các thiết bị kỹ thuật số hiện đại đã đem lại rất nhiều tiện ích cho con người, đặc biệt là trong lĩnh vực ảnh kỹ thuật số. Bạn có thể có nhiều nguồn hình ảnh từ nhiều các thiết bị khác nhau từ điện thoại, máy ảnh,... Và bạn muốn chỉnh sửa và sử dụng các bức ảnh theo ý thích.

Bạn có thể sử dụng The GIMP – một chương trình mã nguồn mở với giao diện thân thiện, mạnh mẽ . Với nhiều các đặc trưng và tính năng cao cấp, GIMP hoàn toàn có thể được so sánh với Photoshop từ việc tạo hiệu ứng, bộ lọc, làm việc theo lớp (layers), các công cụ văn bản, màu sắc, chế độ in ấn, tính năng khử mắt đỏ,…

Nếu như bạn cho rằng The GIMP khá là khó dùng và đòi hỏi nhiều kỹ năng chuyên nghiệp, một sự thay thế và lựa chọn tốt cho bạn – những người mới bắt đầu, hay không chuyên đó chính là Paint.NET. Thêm một chương trình mã nguồn mở về chỉnh sửa ảnh, tích hợp nhiều công cụ phổ biến, như cắt (crop), quay, thay đổi kích cỡ, chỉnh sửa màu sắc… Hỗ trợ rất nhiều định dạng ảnh số phổ biến. Với nhiều tính năng cao cấp và dễ sử dụng của mình Paint.NET là một chương trình thay thế hoàn hảo cho ứng dụng Paint ít tính năng của Windows.

5. Nghe nhạc và xem phim - Multimedia

1. WinAmp

Nhắc tới chương trình nghe nhạc thì phải nhắc tới WinAmp, một chương trình nghe nhạc phổ biến mà gần như bất cứ một người sử dụng máy tính nào cũng biết. Hiện nay đã có rất nhiều các chương trình nghe nhạc khác với nhiều các tính năng hữu ích, nhưng WinAmp phiên bản mới với nhiều tính năng hấp dẫn vẫn được đánh giá cao. Các tính năng sáng giá mới được thêm vào như hỗ trợ đồng bộ với iPod, khả năng mã hóa AAC, ghi CD, và chương trình quản lý thư viện nhạc đã được cải tiến rất nhiều. Hệ thống quản lý file nhạc thông minh của WinAmp đem lại cho bạn sự tiện dụng, dễ quản lý mà các chương trình nghe nhạc khác khó có được.

Hỗ trợ chơi nhiều định dạng âm thanh, vì vậy nếu bạn đã cài đặt WinAmp vào máy thì gần như bạn không cần cài thêm bất kỳ các chương trình chơi nhạc nào khác.

2. Miro

Nhắm tới việc tạo ra một cuộc cách mạng trong cách quản lý và xem các định dạng video, chương trình mã nguồn mở Miro là một sự lựa chọn sáng giá cho bạn. Chương trình có thể tự động tìm kiếm và tải các đoạn film chất lượng cao trên Internet trong khi bạn đang làm việc. Bạn có thể xem lại các đoạn film đã được tải về máy bất cứ khi nào thích. Hỗ trợ việc quản lý các file video theo dạng cây thư mục, vì vậy sẽ rất dễ dàng cho bạn nếu như muốn quản lý các file video trên máy hay các đoạn film mà chương trình đang tải.

Ngoài ra Miro cũng có thể giúp bạn tìm kiếm file video và tự động tải về các file trên các Website video nổi tiếng như YouTube hay các trang khác.

Hỗ trợ đầy đủ công nghệ P2P – torrent, vì vậy bạn hoàn toàn có thể tải video từ các trang torrent và xem lại ngay trong cửa sổ ứng dụng của chương trình. Không chỉ thế, bạn cũng có thể xem ngay các file video có sẵn trên máy của mình bằng chương trình, trong khi đó chương trình vẫn tiếp tục tự động tải các file video khác.

3. VLC Media Player

VLC Media Player giải pháp trọn gói cho tất các vấn đề định dạng file multimedia. Với VLC Media Player bạn sẽ không còn phải bận tâm hay lo lắng về vấn đề chương trình chơi multimedia của mình không thể chơi được định dạng này, xem được định dạng kia. Hỗ trợ gần như tất cả các định dạng file video và file audio phổ biến, thêm vào đó là một chương trình mã nguồn mở đang được rất nhiều các lập trình viên hỗ trợ phát triển vì vậy mà VLC Media Player được cập nhập rất thường xuyên, nhanh chóng với nhiều tính năng và khả năng hỗ trợ các định dạng file mới.

Giao diện của VLC Media Player thật sự rất đẹp và dễ sử dụng, bạn có thể thay đổi theo ý thích của mình bất cứ lúc nào. Có thể nói đây là một chương trình thuộc dạng phải có trên máy tính.

6. Nén và giải nén file

Gần như tất cả các nguồn tài nguyên trên Internet hiện nay đều được cung cấp dưới dạng file nén. Bạn có thể sử dụng WinRar để thực hiện các công việc nén và giải nén file, nhưng với sự phát triển của công nghệ hiện nay đã có rất nhiều các kỹ thuật nén file hiệu quả hơn. Hệ thống của bạn sẽ cần một chương trình nén file và giải nén file tất cả trong một, tức là nó có khả năng giải nén hầu hết các định dạng file nén phổ biến như ZIP, TAR, GZ, RAR,...

7-Zip sẽ là công cụ đắc lực cho hệ thống của bạn, với dung lượng nhỏ gọn nhưng tính năng nén file của 7-Zip không hề kém chút nào. Chương trình có thể nén dữ liệu tốt hơn định dạng file Zip tới gần 40%. Một tính năng cao cấp của chương trình nên được nhắc tới đó là khả năng tạo các gói file nén có khả năng tự giải nén chỉ bằng thao tác nhấp chuột đơn giản. Một chương trình thực sự đơn giản và dễ dùng.

7. Chương trình đọc file PDF

Các file tài liệu văn bản hiện nay đa số đều được cung cấp dưới định dạng PDF, vì vậy mà hệ thống của bạn cũng cần phải có một chương trình hỗ trợ đọc file PDF. Dùng Adobe Reader là được rồi ? Thực sự mà nói thì Adobe Reader tốn nhiều tài nguyên mà chức năng không được bao nhiêu. Và một chương trình đọc file PDF nhỏ gọn, nhiều tính năng – Foxit Reader.

Có thể nói, đây là chương trình khắc phục được những nhược điểm mà Adobe Reader gặp phải : một chương trình rất nhẹ chỉ khoảng 1,6 MB ( so với Adobe Reader là 21 MB), tốn ít tài nguyên hệ thống, hiệu quả cao. Tuy mục đích chính của Foxit đó là đọc file PDF nhưng chương trình cũng có hỗ trợ thêm các công cụ tạo thêm chú thích rất dễ sử dụng. Giao diện của chương trình khá giống với Adobe Reader nên bạn có thể yên tâm mà không lo về vấn đề không quen thuộc khi đọc sách điện tử với Foxit. Nhược điểm của chương trình đó là không thể click trực tiếp vào các Hyperlink có sẵn trên file PDF (tính năng này chỉ có ở bản Pro).

8. Chương trình chat

Bạn có nhiều tài khoản của nhiều hãng cung cấp như Yahoo!, MSN, AIM và Google và bạn muốn mở các tài khoản này đồng thời. Phải cài đặt tất cả các chương trình chat client khác nhau – không được tiện lợi cho lắm. Một chương trình chat tất cả trong một như Pidgin là công cụ mà bạn cần.

Pidgin có rất nhiều các tính năng hữu ích hỗ trợ cho người sử dụng như cho phép chèn các smiley ngộ nghĩnh, cho phép trao đổi file, chat cùng lúc với nhiều người… Khoảng 20 plug in đi kèm theo khi bạn cài đặt chương trình có thể sẽ là đủ cho bất kỳ một chuyên gia tán gẫu nào.

9. Torrent client

Đối với máy tính ngày nay, nguồn tài nguyên trên internet thì rất lớn, nhưng làm sao bạn có thể khai thác hiệu quả chúng. Bạn muốn tải những bộ phim hay, những game mới, muốn chia sẻ file dung lượng lớn,… Bạn có thể thực hiện được tất cả những điều này thông qua một giao thức chia sẻ file P2P giống như torrent. Để có thể chạy được giao thức này bạn cần phải có một chương trình đọc được các file torrent hỗ trợ tải về những thứ bạn yêu thích.

Hiện nay số lượng các chương trình hỗ trợ torrent là rất nhiều như Azureus, Bitcomet, Bittorrent,… tất cả chúng đều là miễn phí nhưng không phải chương trình nào cũng dễ config và dễ sử dụng. Với uTorrent bạn sẽ không cần phải thực hiện các thao tác config rắc rối phức tạp, bạn chỉ cần tải về và cài đặt vào máy vậy là xong, bạn đã có một chương trình torrent client. Việc cần làm còn lại chỉ là đi tìm kiếm các file torrent để chương trình giúp bạn tải về máy.

10. Các tiện ích giúp bảo trì hệ thống (nên có sẵn trên hệ thống – Recommended)

1. Auslogic Disk Defrag

Chống phân mảnh ổ đĩa, một vấn đề không mới lạ - bạn nên thường xuyên thực hiện nếu như muốn hệ thống của mình hoạt động luôn nhanh và ổn định. Auslogic Disk Defag thật sự là một chương trình chống phân mảnh không thể dễ dùng hơn được nữa, một chương trình nhỏ gọn nhưng rất hiệu quả. Tất cả mọi vấn đề trong quá trình thực hiện đều được chương trình hiển thị rất đầy đủ và rõ ràng từ việc hiển thị dung lượng ổ đĩa, các khu vực đã sử dụng, khu vực đĩa trống, các file bị phân mảnh…

Một chương trình bạn nên có để duy trì cho hệ thống của mình.

2. Process Explorer

Người dùng Windows sẽ thường xuyên vấp phải các vấn đề khi sử dụng Windows Task Manager để tắt các ứng dụng bị lỗi trong khi sử dụng, mặc định Windows Task Manager khi sử dụng bạn sẽ rất khó phân biệt đâu là chương trình hay ứng dụng mình cần tắt, đâu là các chương trình hay ứng dụng ưu tiên. Process Explorer đã làm cho công việc này dễ dàng đi rất nhiều, đi kèm theo rất nhiều các thông tin hữu ích về chương trình đang chạy đó là một biểu tượng hình ảnh kèm theo rất rõ ràng và trực quan, khi sử dụng bạn sẽ dễ dàng kiểm soát và tắt bỏ các ứng dụng không cần thiết.

Nhiều tính năng và tiện ích đi kèm như khả năng quản lý hiển thị thông tin về các file DLL, các luồng thực thi, các kết nối TCP/IP, các thiết lập bảo mật,… Một chương trình bạn nên sử dụng để thay thế cho Windows Task Manager.

3. WinDirStat

WinDirStat giúp bạn quản lý dung lượng sử dụng ổ cứng một cách chuyên nghiệp và có hệ thống. Dựa trên phiên bản KDirStat dành cho Linux, chương trình đã tận dụng được rất nhiều các tính năng mạnh mẽ của KDirStat. Mỗi khi muốn kiểm soát và theo dõi dung lượng ổ cứng hiện tại của mình đơn giản bạn chỉ cần bật WinDirStat và đi kiếm một tách cà phê nhâm nhi trong khi chờ đợi chương trình làm việc. Tất cả mọi thứ thật dễ dàng khi bạn sử dụng WinDirStat.

4. Notepad++ hay NoteTab Light

Chương trình soạn thảo Notepad – một công cụ quen thuộc với bất kỳ một lập trình viên máy tính hay thậm chí là một người mới dùng cũng có khi cần sử dụng. Nhưng tính năng mà Notepad đem lại thật ít ỏi và không thuận tiện. Bạn có thể thay thế công cụ soạn thảo này bằng Notepad++ hay NoteTab Light.

Cả 2 tiện ích này đều là miễn phí và xứng đáng thay thế cho Notepad có sẵn của Windows. Hỗ trợ nhận dạng từ khóa của nhiều ngôn ngữ lập trình, tính năng tạo tab thông minh theo phong cách trình duyệt Web,… với các công cụ này bạn sẽ không còn gặp phải các vấn đề khó khăn như khi sử dụng Notepad.

5. Launchy

Launchy một chương trình mã nguồn mở mới ra mắt gần đây sẽ đem lại cho bạn một cách thực thi các chương trình hoàn toàn mới. Bạn sẽ không còn phải tạo ra nhiều shortcut rối rắm trên màn hình, màn hình hệ thống của bạn sẽ không còn cần bất cứ một biểu tượng nào nữa. Thay vào đó mỗi lần muốn thực thi một chương trình nào đó bạn chỉ cần sử dụng phím tắt để kích hoạt Launchy (mặc định Alt + Space) gõ vào ô tìm kiếm chương trình bạn muốn thực thi, bài hát mà bạn muốn nghe, từ khóa mà bạn muốn tìm kiếm, đoạn video mà bạn muốn xem và bấm Enter vậy là xong, rất nhanh chóng và dễ dàng (bạn không cần phải gõ hết toàn bộ tên chương trình mà bạn muốn chạy - chương trình sẽ tự động gợi ý các tên tiếp theo cho bạn lựa chọn)

Không chỉ là một chương trình thực thi các chương trình khác, Launchy còn làm được nhiều hơn thế, bạn có thể sử dụng Launchy như một công cụ tìm kiếm dựa trên Google, biến Launchy thành một bộ từ điển Wikipedia, bộ từ điển Anh-Việt thuận tiện có thể chạy bất cứ lúc nào. (Lưu ý là bạn cần có kết nối Internet nếu muốn thực hiện các tính năng này).

6. RAMBooster

Một hệ thống sẽ chạy nhanh khi có nhiều dung lượng Ram luôn ở trạng thái sẵn sàng để sử dụng, bạn có thể nâng cấp thêm Ram cho hệ thống, nhưng bạn vẫn sẽ cần một chương trình quản lý cấp phát tài nguyên bộ nhớ cho các chương trình khác trên máy tính. RAMBooster một chương trình nhỏ gọn nhưng rất hiệu quả, cài đặt nhanh chóng dễ dàng, khi sử dụng RAMBooster sẽ liên tục theo dõi và giúp bạn quản lý cấp phát tài nguyên bộ nhớ cho các chương trình một cách hiệu quả nhất, điều này giúp cho hệ thống của bạn luôn luôn hoạt động và đáp ứng với tốc độ cao.

Thường trực trên khay hệ thống – nếu biểu tượng là màu đỏ hay đen tức là mọi việc vẫn bình thường và hoạt động tốt, màu vàng sẽ chỉ định là hệ thống đang ở mức báo động. Muốn biết máy tính hiện thời còn bao nhiêu bộ nhớ trống chưa sử dụng đơn giản bạn chỉ cần di chuột tới biểu tượng của chương trình. Bạn hoàn toàn có thể tạo thêm dung lượng bộ nhớ trống bằng cách kéo thả chuột thông qua chương trình.

7. CCleaner

Trong quá trình hệ thống hoạt động tất nhiên sẽ có nhiều các file tạm, file rác phát sinh,… hãy để một chương trình giúp bạn quản lý và dọn dẹp số rác này. Ứng cử viên cho vị trí này chính là CCleaner. Hệ thống của bạn sẽ luôn luôn sạch sẽ và hoàn toàn bảo mật khi sử dụng Ccleaner thường xuyên.

Chương trình sẽ quét dọn và xóa sạch các file rác, các thông tin trong quá trình bạn sử dụng máy tính, lướt web,… Không chỉ như vậy Ccleaner còn kiêm luôn trách nhiệm dọn dẹp và bảo vệ Registry một thành phần quan trọng của hệ thống Windows.

Như vậy là bạn đã có tất cả các phần mềm hỗ trợ sử dụng các tính năng máy tính cơ bản.

Bạn sẽ tự hỏi nếu đây là bộ phần mềm cài đặt cho một hệ thống mới vậy thì sao lại không có một phần mềm bảo mật nào để bảo vệ hệ thống? Để nhận được câu trả lời, xin mời bạn đón đọc bài viết: "Từng bước bảo mật cho hệ thống Windows mới".

Lưu ý : tất cả các phần mềm được giới thiệu và liệt kê ở trên đều có thông tin chi tiết và tải về tại Thư Viện Phần Mềm của TTCN địa chỉ : thuvienphanmem

Bùi Bình (tổng hợp và biên dịch)