Cân bằng trắng (white balance) là quá trình định nghĩa màu trắng cho cảm biến của camera, giúp xóa bỏ các sắc màu không thật trên ảnh chụp.

Mắt người rất nhạy cảm khi đánh giá màu trắng đang được chiếu bằng nguồn sáng nào, nhưng cảm biến của camera thì lại gặp khó khăn khi phải tự nhận biết (ở chế độ cân bằng trắng tự động). Cân bằng trắng chuẩn trong máy ảnh sẽ tính đến "nhiệt độ màu" (color temperature) của nguồn sáng, thể hiện tương đối độ ấm áp hay lạnh lẽo của nguồn sáng.

Cân bằng trắng sai có thể tạo ra màu da cam hay xanh dương "dại dại", thiếu sức sống và làm hỏng chân dung, phong cảnh (chỉ đến khi bạn đạt “trình” cao mới có thể chủ ý làm sai để tạo ra bức ảnh nghệ thuật hơn). Thực hiện cân bằng trắng trên máy phim yêu cầu gắn thêm kính lọc cho mỗi điều kiện ánh sáng khác nhau, nhưng với ảnh số chỉ cần người sử dụng hiểu nguyên lý là có thể cài đặt được ngay trong máy.

Nhiệt độ màu

Nhiệt độ màu miêu tả độ sáng bức xạ từ một vật hấp thụ đen tuyệt đối. Màu đen ứng với nhiệt độ màu là 0 độ K (thang độ Kelvin). Vật hấp thụ đó là đối tượng hấp thụ tất cả ánh sáng tới, dù phản xạ nó hay cho nó đi xuyên qua. Có ví dụ dễ liên tưởng là nung nóng một vật bằng kim loại hay hòn than, chúng được gọi là “nóng đỏ” khi đạt đến nhiệt độ nào đó, rồi chuyển sang “nóng trắng” khi đạt tới nhiêt độ cao hơn nữa. Giống như thế, vật hấp thụ ở các nhiệt độ khác nhau cũng có các màu nhiệt khác nhau về ánh sáng trắng. Dù gọi bằng tên gì, ánh sáng “có vẻ” trắng đó không chứa một màu nào trong dải quang phổ mà mắt người nhìn thấy:

Trong đó nhiệt độ màu 5.000 K tạo ra ánh sáng khá trung tính, trong khi 3.000 K và 9.000 K hình thành dải sáng dịch chuyển để chứa nhiều bước sóng da cam và xanh dương hơn. Khi nhiệt độ màu tăng lên, sự thể hiện màu trở nên “mát” hơn. Điều này có vẻ như không đúng với trực giác, nhưng thật ra các bước sóng ngắn hơn chứa ánh sáng năng lượng cao hơn.

Do người chụp ảnh chẳng bao giờ dùng thuật ngữ nhiệt độ màu để ám chỉ nguồn ánh sáng trên vật hấp thu thật sự nên nó ngụ ý là “nhiệt độ màu tương quan” với vật hấp thu có màu tương tự. Bảng sau đây là hướng dẫn quan trọng để tham khảo:

Thực hành trên máy

Do một số nguồn sáng không giống phản chiếu từ vật hấp thu, chế độ cân bằng trắng còn dùng một tham số thứ hai là chuyển đổi xanh lá - đỏ tươi (green - magenta). Không cần chỉnh sự chuyển đổi này dưới ánh sáng ban ngày bình thường, nhưng cần chỉnh dưới ánh đèn huỳnh quang và các nguồn sáng nhân tạo khác. May là hầu hết camera số đều có một loạt thiết lập cân bằng trắng nên bạn không phải xử lý trong các bức ảnh thông thường.

Trong ảnh trên, ba mục đầu cho phép thiết lập nhiệt độ màu. Auto white balance là chế độ cân bằng trắng tự động, có trong tất cả camera số và dùng thuật toán để đoán, thường là giữa 3.000/4.000 K và 7.000 K. Custom white balance cho phép chụp ảnh một mẫu màu tham khảo dưới điều kiện ánh sáng tương tự rồi cài đặt mẫu đó làm cân bằng trắng cho các bức ảnh khác. Kelvin là mục mà bạn có thể đặt nhiệt độ màu tùy ý. Sáu cài đặt sẵn tiếp theo theo trật tự tăng nhiệt độ màu, nhưng nhiều camera nhỏ dạng bấm - chụp không có chế độ cân bằng trắng bóng râm.

Mô tả và biểu tượng cho các cân bằng trắng trên chỉ là ước lượng cho điều kiện ánh sáng thực tế mà máy hoạt động tốt nhất. Thật ra chế độ cân bằng trắng Cloudy khi dùng ban ngày lại tùy thuộc thời điểm, ví dụ lúc trời quá sáng nó sẽ làm ảnh bớt sáng hơn và làm sắc ảnh nồng ấm hơn. Nhìn chung, muốn ảnh ấm hơn bạn có thể tăng nhiệt độ màu bằng cách chọn những cài đặt ở gần phía dưới.

Nếu máy hỗ trợ, giải pháp cân bằng trắng tốt nhất là chụp với định dạng RAW. Các tập tin RAW cho phép cài đặt cân bằng trắng ở khoảng nhiệt độ màu và chuyển đổi xanh - đỏ rộng hơn. Thực hiện cân bằng trắng với file RAW cũng nhanh và dễ dàng. Bạn có thể điều chỉnh thang nhiệt độ và xanh - đỏ cho đến khi màu không ưng ý được loại bỏ, hoặc nhấn vào một mẫu tham khảo trung tính bên trong ảnh.

Chọn mẫu màu trung tính

Mẫu trung tính thường được dùng trong các trường hợp cân bằng trắng tự động thể hiện không như ý muốn bởi khung cảnh có quá nhiều màu lẫn lộn làm máy ảnh nhầm. Mẫu này có thể là một phần của khung cảnh hoặc là mẫu màu bạn mang theo người. Chú ý mẫu giấy trắng bạn mang theo khi chụp lên ảnh để cài đặt cho máy có thể không “trắng”, nhưng nó là màu trắng trong điều kiện ánh sáng đó.

Ví dụ, trong bức ảnh trên, màu trắng xám của lông chim được chọn làm mẫu màu để cân bằng trắng cho toàn bộ khung cảnh lúc nhập nhoạng tối. Bạn sẽ chụp mẫu màu lông chim này rồi cài đặt màu đó là “trắng” để máy ảnh hiểu.

Trong trường hợp khung cảnh không có màu trắng nào, các tấm thẻ và thiết bị đo màu như trên sẽ giúp bạn luôn chính xác khi quyết định đâu là màu trung tính. Thường thì mẫu màu xám lý tưởng là khi nó phản xạ đồng đều tất cả các màu trong dải màu.

Người ta có thể tự tìm mẫu màu để giảm chi phí, ví dụ như nắp hộp thiếc, nước cà phê, phần bìa trong của hộp bánh. Cần chú ý khi chọn mẫu màu có mức nhiễu cao, đó có thể là vùng “có vẻ” xám, kỳ thực lại là pixel màu do hiện tượng nhiễu màu gây ra.

Các chú ý

Một số đối tượng có thể gây rắc rối cho chế độ cân bằng trắng tự động của máy ảnh, kể cả dưới điều kiện ánh sáng ban ngày. Ví dụ, khung hình đã có quá nhiều yếu tố ấm và lạnh, do tính chất của đối tượng. Như bức ảnh dưới đây, toàn bộ đối tượng màu đỏ là chủ đạo nên camera nhầm đây là màu giả do một nguồn ánh sáng ấm gây ra. Sau đó, nó cố bù sáng cho màu đỏ này nên sắc màu bao phủ tấm ảnh rất gần với màu trung tính, nhưng làm như vậy nó đã tạo ra màu giả cho các hòn đá với sắc xanh lạnh. Bức bên cạnh dùng thẻ xám 18% để đo màu cho kết quả thật hơn.

Cân bằng trắng tự động của máy ảnh số thì hiệu quả hơn khi bức ảnh chứa ít nhất một màu trắng hay một yếu tố sáng không màu. Tất nhiên, không nên cố thay đổi bố cục để có một điểm không màu trong đó, chỉ cần người chụp luôn nhớ rằng không có nó sẽ gây rắc rối với chế độ cân bằng trắng tự động. Như bức ảnh trên, nếu không có chiếc thuyền trắng, cân bằng trắng tự động trong máy sẽ tạo ra bức ảnh có nhiệt độ màu ấm hơn.

Ánh sáng hỗn tạp

Nhiều nguồn chiếu sáng với nhiệt độ màu khác nhau có thể làm việc cân bằng trắng trở nên phức tạp hơn. Một số tình huống chiếu sáng còn không có cân bằng trắng chuẩn và sẽ phụ thuộc nơi độ chính xác màu được coi là quan trọng nhất.

Dưới ánh sáng hỗn tạp, cân bằng trắng tự động thường tính một nhiệt độ màu trung bình cho toàn bộ khung cảnh và dùng đó làm cân bằng trắng. Phương pháp này cũng chấp nhận được nhưng nó thường phóng đại sự khác nhau trong nhiệt độ màu giữa các nguồn sáng.

Trong bức ảnh trên, tòa nhà bên trái rất ấm áp còn bầu trời hơi lạnh. Đó là do cân bằng trắng được cài đặt dựa trên ánh trăng, mang lại nhiệt độ màu ấm cho nguồn sáng nhân tạo phía dưới. Cân bằng trắng dựa trên ánh sáng tự nhiên tạo nên kết quả thật hơn cho tấm hình. Nếu chọn màu đá tường làm mẫu tham khảo cân bằng trắng thì bầu trời sẽ xanh rất “kỳ dị”, không thật.

Theo TuotreOnline